Sibirya’daki Patlayıcı Kraterlerin Gizemi Çözüldü

Çalışmaya göre kraterler, sıcaklıkların yükselmesi sonucu yeraltı göletlerinden salınan kuvvetli metan gazları sebebiyle ortaya çıkıyor. 

2014 yılında, Kuzeybatı Sibirya’da bulunan Yamal Yarımadası’nda aniden gizemli bir krater ortaya çıktı. Bu 50 metre derinlikteki enkazın patlayıcı bir süreç sonucu ortaya çıktığı düşünülüyordu. O zamandan beri bilim insanları ve lokal insanlar Yamal Yarımadası ve civardaki Gydan Yarımadaları’nda birkaç krater daha olduğunu keşfetti. Bunların açıklaması olarak meteor çarpmalarından doğal gaz patlamalarına kadar birçok açıklama öne sürüldü. Şimdiyse, yeni bir araştırma durumu açıklığa kavuşturdu.

Bu bölgenin zemininde donmuş toprağın derinine indiğinizde kalın bir kil permafrost tabakasına ulaşıyorsunuz. Burada, toprak ve permafrost tabakası arasında sıkışmış, cryopeg adı verilen, bir metre derinliğinde tuzlu sudan oluşan beklenmedik göletler bulunuyor. Bu göletlerin altında ise yüksek basınç ve düşük sıcaklıkla sabitleşmiş kristalleşmiş metan-su katıları bulunuyor. 

Araştırmacılar, son onyıllarda yükselmeye devam eden sıcaklıkların ve uzayan yaz mevsimlerinin, toprak katmanlarının gittikçe daha derinlerinin çözülmesine sebep olduğunu ortaya çıkardı. Araştırmanın çıktıları Geophysical Research Letters dergisinde yayınlandı ve bu çıktılar, katmanlardaki çözülmelerin cryopeg tabakasına ulaştığında biriken erimiş suyun arttırdığı basınç ile toprakta çatlaklar oluşturduğunu gösterdi. Oluşan yeni çatlaklar ani basınç düşüşüne yol açarak metan hidratın dengesini bozuyor ve patlayıcı metan gazı kabarcığının serbest bırakılmasına sebep oluyor.

Bu patlamalar nadiren de olsa büyük miktarda metan salınımına sebep oluyor ve bu sebeple önemli miktarda sıcaklık artışına neden olabilirler.

Çeviri: Meryem Erişen

Kaynak: https://www.theguardian.com/science/2024/oct/23/terrawatch-mystery-of-siberian-explosive-craters-solved