İklim Krizi Etkisi: ABD'de Keneler “Et” Alerjisini Yaygınlaştırıyor
ABD’nin güneydoğusunda yaygın olan ve alışılmadık derecede agresif olan tek yıldızlı keneler, daha önce onlar için çok soğuk olan bölgelere yayılıyor.
Kan emen keneler, ısırdıkları insanlarda inek, koyun, keçi “etlerine” karşı tuhaf bir alerjiye neden olabiliyor ve bu kenelerin sayısı hızla artarak ABD’nin doğu yarısını kaplayacak seviyeye ulaşabilir. Uzmanlar bu konuda uyarılarda bulunuyor.
Lone Star (Yalnız Yıldız) keneleri, insan kaynaklı iklim krizi nedeniyle yükselen sıcaklıklardan faydalanarak ABD’nin güneydoğusundaki merkez bölgelerden, daha önce kendileri için çok soğuk olan kuzey eyaletlerine yayıldı. Son yıllarda New York ve hatta Maine’e kadar ilerlediler; ayrıca batıya doğru da yayılmaktalar.
Bu keneler olağanüstü derecede saldırgan olmalarıyla bilinir ve ısırıkları, bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara yol açabilir. Bu alerji, ısırılan kişilerin inek, koyun, keçi “et” tüketmeleri durumunda kurdeşen, mide bulantısı ve hatta kalp krizi gibi ciddi semptomlarla karşılaşmalarına neden olabilir. Alfa-gal sendromu olarak bilinen bu durum, 2009 yılında sadece birkaç düzine vakayla sınırlıyken, günümüzde sayısının 450.000’e kadar çıktığı tahmin ediliyor.
Güney Carolina Üniversitesi’nden kene yayılımı üzerine çalışan uzman Brandon Hollingsworth, “On yıl önce bu durumun nadir olduğunu düşünürdük; fakat artık çok daha yaygın ve hızla büyüyor” dedi. “Kenelerde büyük bir artış söz konusu, bu da oldukça endişe verici. Alfa-gal sendromunun, kenelerin yayılım alanı kadar genişlemesini bekliyoruz. Onları durduracak pek bir şey yok, bu nedenle ABD’nin doğu yarısını kaplamaları muhtemel. Şu an kulağa sıra dışı gelebilir, ama gelecekte milyonlarca insan “et”e alerjik hâle gelebilir.”
Vaka sayıları, çoğu zaman insanların belirtileri kene ısırığıyla ilişkilendirmemesi ve verilerin eksik toplanması nedeniyle net olarak bilinmiyor. Ancak Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), 2010’dan bu yana yaklaşık 110.000 vakanın kayda geçtiğini, fakat gerçek sayının bunun dört katı olabileceğini belirtiyor.
Cornell Üniversitesi’nden entomolog Laura Harrington’a göre, keneler yüksek adaptasyon yetenekleri sayesinde bulundukları yeni bölgelere kolayca uyum sağlıyorlar. Harrington, “Bu kenelerin sayısında zamanla bir düşüş beklemiyoruz. İklim değişikliği ve adaptasyon güçleri nedeniyle yayılmaları sürecektir” dedi.
Süt ürünleri de alfa-gal sendromunu tetikleyebiliyor. Bir hasta, “Artık ne yiyebileceğimi öğrendim, ama bir daha pizza yiyemeyeceğimi fark ettiğimde süpermarkette ağladım” dedi.
Virginia’da yaşayan hasta O’Bryan’a göre, Alfa-gal sendromuna özel Facebook destek gruplarına neredeyse her gün yeni üyeler katılıyor. “Artık bölgemizde bu durum çok yaygın. Herkes bu hastalığa yakalanmış birini tanıyor. Ayda bir kez, ısırılmış bir arkadaşımı ikna etmeye çalışıyorum çünkü çok korkuyorlar” diyor.
Yalnız yıldız keneleri yalnızca saldırgan değil, aynı zamanda insanları aktif şekilde takip edebiliyor. Doğa koruma uzmanı Sharon Pitcairn Forsyth, “Sizi gerçekten izlerler; mercimek ve velociraptor karışımı gibiler” diyor. Özellikle “kene bombası” adı verilen, binlerce yavru kenenin aynı anda bulunduğu bitki örtüsüne temas etmek ciddi risk taşıyor. “O kadar küçüktürler ki göremezsiniz, ama ciddiye almazsanız üzerinizden atamazsınız” diyen Forsyth, bu kümeleri temizlemek için yanında tüy temizleyici taşıdığını belirtiyor.
Forsyth, teşhis konduktan sonra çevrim içi kaynaklar oluşturarak farkındalık çalışmalarına başlamış. Gıda etiketlerinde alfa-gal uyarılarının yer alması için kampanya yürütüyor. “Doktorlar bile beni arayıp bu konuyla ilgili sorular soruyor çünkü onlar da yeterince bilgiye sahip değil. Ben de araştırma makalelerini onlarla paylaşıyorum” diyor.
Fosil yakıtların yol açtığı iklim ısınması, kenelerin yeni, daha sıcak bölgelere göç etmesini mümkün kılıyor. Ayrıca geyik popülasyonundaki artış ve konutların doğal yaşam alanlarına yayılması da insan-kene temasını artırıyor. Hollingsworth, “Vakalara, evlerin doğayla iç içe olduğu, park alanlarının çevresinde sıkça rastlanıyor” dedi.
Yalnız yıldız kenelerinin neden artık bu tür alerjik tepkilere yol açtığı hâlâ tam olarak bilinmiyor. Üstelik belirtiler kişiden kişiye çok değişken olabiliyor. Forsyth, “et”in buharı ya da gıdadaki eser miktarda kontaminasyonun bile kendisini etkileyebileceğini düşündüğü için dışarıda yemek yememeye çalışıyor.
“Bazı insanlar evden çıkmaya bile korkuyor. Bu hastalıktan kaçınmak çok zor,” diyor. “Hastalığa yakalananların çoğu 50 yaş üzerinde. İlk belirti birçok kişi için kalp krizi bile olabiliyor.”
Alfa-gal sendromunun yayılımı, ABD’de başka kene kaynaklı hastalıkların artışıyla paralel gidiyor. Örneğin, nadir görülen ama beyin iltihabına yol açabilen Powassan virüsü, ayrıca Babesia adlı ciddi bir parazit de giderek yayılıyor. Kuzeydoğu ABD’ye özgü Lyme hastalığı da artışta.
Harrington’a göre, “Artık çok sayıda ciddi kene kaynaklı hastalıkla mücadele ediyoruz ve yeni hastalıklar keşfetmeye devam ediyoruz.”
Ancak sorun şu: ABD’de bu konulara ayrılan bütçe geriliyor. CDC ve NIH gibi kurumlarda yaşanan kesintiler, bu alandaki çalışmaları ciddi biçimde etkiliyor. “Tedavi seçeneklerini geliştirmek için büyük bir aciliyet var, ama elimizdeki kaynaklar azalıyor. Bu büyük bir endişe kaynağı,” diye ekliyor.
Çeviri: Nilgün Engin
Kaynak: https://www.theguardian.com/us-news/2025/jun/29/lone-star-ticks-increase-climate-crisis
