Veganlıkla İlgili Kaynaklar

KİTAPLAR

• “Vegan Beslenme” – Dr. Murat Kınıkoğlu

Her gün modern dünyadaki ilerlemelerden, uygarlıktan, özgürlüklerin gelişmesinden, bahsedip duruyoruz; dünya gerçekten değişiyorsa, gerçekten özgürleşiyorsa, kendi çıkarlarımız için başka canlıları öldürmeye son vermemiz gerekmez mi? İnsanlığın bugüne kadar tüm savaşlarda öldürdüğü insan sayısından daha fazla hayvanı bir haftada öldürüyoruz. Uygar olduğu iddiasındaki günümüz insanının, duyguları olan bir yaratığı öldürmesini ya da acı çektirmesini kabul edemeyiz.

• “Vegan Sağlık” – Dr. Murat Kınıkoğlu

Bu kitap, Vegan Beslenme kitabının devamı,  bir bakıma tamamlayıcısı… Bitkisel beslenmeniz hâlinde bundan yalnızca siz değil, çevrenizdeki bütün canlılar yararlanacak; fark etmeden doğanın, çevrenin korunmasına katkıda bulunacaksınız, bütün dünya vegan olmanızdan fayda görecek. Bitkisel beslenerek hem bazı hastalıklara yakalanma riskinizi hem de hastalık süresini azaltabilirsiniz.

• “Peynir Tuzağı” – Dr. Neal Barnard

New York Times çok satan yazarı Dr. Neal Barnard, tehlikeli bir bağımlılık yaratan peynirin sağlığınıza nasıl zarar verdiği hakkındaki şoke edici gerçekleri açığa çıkarıp kilo verebilmenizi ve daha iyi hissetmenizi sağlayan radikal bir plan sunuyor.

• “Vegan Olma Rehberi” – Dr. Neal Barnard

Vegan Olma Rehber,i bitkisel beslenmeyi kolay ve eğlenceli hale getiren pratik bir el kitabıdır. Konunun önde gelen uzmanlarından Dr. Neal Barnard, bitkisel beslenmenin sağlık üzerindeki olumlu etkilerini gözler önüne sererken bir yandan da vegan olduğunuzda eksiksiz beslenebilmek için yapmanız gerekenlere dair kapsamlı bir plan sunuyor.

• “Beyni Güçlendiren Besinler” – Dr. Neal Barnard

Dr. Neal Barnard, en güncel araştırmaları bir araya topluyor, hafızanızı güçlendirebilen ve beyninizin sağlığını koruyabilen çığır açıcı bir program yaratıyor. Bu üç adımlık etkili planda Dr. Barnard, beslenme düzeninizde hangi yiyeceklere yer vermeniz ve hangilerinden kaçınmanız gerektiğini açıklıyor, fark yaratabilecek özel egzersizleri ve takviyeleri gösteriyor. Söz konusu plan sadece beyin sağlığınızı korumakla kalmayıp ayrıca Alzheimer, felç ve düşük enerji, uyku bozukluğu, asabiyet ve odaklanamama sorunu gibi daha hafif rahatsızlıklara yakalanma riskinizi de azaltacak.

• “Kolay Mutlu Mutfak” – Miki Mottes

Bu kitap, size ve ailenize bitki temelli yaşam tarzından keyif almanız için gerekli tüm bilgileri vermek amacıyla eğlenceli ve ilgi çekici çizimlerle hazırlanmıştır. Kavrulmuş bir badem olan Pedro Almondovar’ı takip edin. Kendisi; sağlıklı, besleyici, şefkatli ve sürdürülmesi kolay bir yaşam için gereken basit adımlarda size eşlik edecek.

• “Ben Yemem” – Hayrettin Özaydın

Eğer vegan beslenmeyi seçer ve gluten olmadan yaşarsanız; vücudunuz hafifleyecek ve kaliteli yaşam süreceksiniz. Yedikleriniz bazik ürünler olduğundan, parçalama, öğütme ve dışkılama çok daha kolay olacak; size konforlu bir yaşam kalacaktır. Sağlıklı olduğunuzda, her şey size daha güzel gözükecektir. O zaman egzersiz ve spor yapabilecek, aynaya baktığınızda kendinizi daha çok seveceksiniz.

• “Mucize Diyet” – Dr. Caldwell Blakeman Esselstyn Jr.

Beslenme alanında 20 sene boyunca yaptığı çalışmalar sonunda Dr. Caldwell B. Esselstyn Jr. sebze ağırlıklı ve yağsız bir diyetle kalp hastalıklarından korunmanın yanında bu rahatsızlıkların vücudumuzdaki etkilerini geri döndürebileceğini ortaya koyuyor.

• “Dolce Vegan” – Virginia Elena Patrone

Virginia Elena Patrone, beden sağlığıyla toplum sağlığı arasındaki ilişkiden hareket ederek okurları hem kendi malzemelerinin üreticileri olmaya hem de “iyi tüketimin politikasına” katılmaya davet ediyor. Bunu yaparken malzemelerimizi evde nasıl üretebileceğimize, besinlerin bedenimize faydalarına, tüketiciler olarak tercihlerimizin önemine odaklanıyor. Dolce Vegan’da yer alan yaklaşık 90 tatlı tarifi, “hayvansal ürün içermeyen sağlıklı malzemelerle ve sadece üç basit malzemeyle sonsuz sayıda lezzetler yaratabilen anneanne ve babaannelerimizin zamanından” esinleniyor.

• “Ölmek ya da Ölmemek” – Dr. Michael Greger

Erken ölümün başlıca on beş nedeni —kalp hastalığı, kanser, diyabet, Parkinson, yüksek tansiyon ve diğerleri— her yıl milyonlarca insanın hayatına kastediyor. Böyle olmak zorunda değil. Dr. Greger’ın tümü güçlü bilimsel kanıtlarla desteklenen önerilerini takip ederek bu hastalıkları önleyebilirsiniz! Tamamen kullanışlı, uygulanabilir öneriler ve beslenme biliminin en yeni, en şaşırtıcı verileriyle dolu bu reçete uzun, sağlıklı bir hayat sürmek için tam ihtiyacımız olan şey.

• “50 Maddede Veganlık” – Emel Ernalbant & Hazal Yılmaz

İnsan neden vegan olur? Her şey tamam da peyniri de mi bırakacağız? Veganlar bal da mı yemiyor? Etin veganı olur mu? Veganlar sadece ot mu yiyor? Bitkilerin canı var mı? Vegan olmak çok mu pahalı? Veganlık trend mi, yaşam biçimi mi, inanç mı, politik duruş mu? Vegan jargondan yemek tariflerine, vegan kozmetikten sürdürülebilir moda anlayışına, karbon ayak izinizi azaltacak pratik çözüm önerilerinden veganizmle ilgili akılları karıştıran tüm soruların cevaplarına kadar vegan olmanın ABC’sini bulabileceğiniz kapsamlı bir rehber.

• “Biz ve Onlar” – Leslie Irvine

Leslie Irvine, Biz ve Onlar’da önce insanların hayvanlarla herhangi bir fayda veya çıkar beklentisi olmadan kurdukları ilişkilerin tarihine bakıyor. Bu kitapta, insanların asırlar boyu “etinden, sütünden, yününden” yararlandıkları evcil hayvanların değil, insanlara “yoldaş” olan hayvanların hikâyesi anlatılıyor. Hikâye kadim dönemlerde başlıyor; avcı-toplayıcılardan Mısır’ın kutsal kedilerine, Ortaçağ’ın cadılarına, Viktorya döneminin “iffetli” köpeklerinden günümüz kentlerinin “pet”lerine ve evsiz köpeklerine uzanıyor. Irvine bize, hayvanların her çağda, insanın kendi benliğini ve “büyük harfle” İnsan’ı inşa etme sürecinin ayrılmaz parçaları olduklarını gösteriyor. İnsanın insan olma sürecinde hayvanlarla kurduğu etkileşimin ortak zeminini gözler önüne seriyor.

• “Bu Bizim Havamız” – Jonathan Safran Foer

Bu Bizim Havamız, topluca gerçekleştirebileceğimiz bireysel bir eylem planına odaklanıyor ve bizi, çok geç olmadan, yaşadığımız yaralı dünyayı iyileştirmeye çağırıyor. Giderek ısınan gezegenin saçtığı tehditleri insan faaliyetlerinin yol açtığı onulmaz hasarın ışığında ele alan yazar, hakikatin öyküsünü kendi öyküleriyle, kendi iç hesaplaşmasıyla birleştiriyor.

• “Etin Cinsel Politikası” – Carol J. Adams

Carol J. Adams bu kitapta genel olarak ataerki ile et tüketimi arasındaki diyalektiği çözümlüyor. Ona göre, erkeklik inşasının önemli bir parçası başka bedenleri denetim altında tutmaktır; et yemek de bunun önemli bir aşamasını oluşturur. “Et yemek, erkek iktidarının her öğünde yeniden ilan edilmesidir.” Onun kuramıyla, pornoda veya sofrada (aslında erkeğin yazdığı tüm “metinlerde”) parça parça tüketilen tüm adsızlar, “kayıp gönderge” olarak yeniden bedene kavuşuyor. Bu kitap, kadın ve hayvanın tüm yönleriyle eş olduğunu savunmuyor; yalnızca şiddet ve tahakkümden beslenen erkek egemen kültürün yeri yurdu olmadığının, zayıf bulduğu her şeyi ve herkesi “erkek” tanımının dışına atarak alt edilecek bir öteki ilan ettiğinin, özneden nesneye indirgediğinin altını çiziyor.

• “Hayvan Deneyleri” – Yağmur Özgür Güven & Dr. Oğuzcan Kınıkoğlu

Bu kitap, hayvan deneylerine karşı mücadelenin prensiplerini olabildiğince anlaşılabilir bir dille ortaya koyuyor. Ayrıca hayvanlar üzerinde yapılan biyomedikal araştırmalara karşı sağlam zemine oturan etik ve bilimsel bir muhalefetin doğuşunu müjdeliyor.

• “Hayvan Özgürleşmesi” – Peter Singer

Singer bu kitapta hem hayvanların ahlâksal statülerine ilişkin bir kuram geliştiriyor, hem onlara yaklaşımımızın gerisindeki ideolojiyi irdeliyor, hem de hayvan deneyleri ve hayvancılık sanayilerini inceleyerek bu ideolojinin uygulamada yol açtığı zulmü ortaya koyuyor. Yayımlandığı günden bu yana çok büyük bir ilgi gören, dünyanın her yerinde çok sayıda hayvan hakları derneğinin kurulmasını sağlayan, milyonlarca insanın vejetaryenliği seçmesine yol açan, birçok kişi tarafından “modern hayvan hakları hareketinin kutsal kitabı” olarak nitelendirilen Hayvan Özgürleşmesi bugün hâlâ bütün dünyada bu konudaki tartışmaların merkezinde yer alıyor.

• “Hayvanların Gizli Yaşamı” – Peter Wohlleben

Doğa üzerine yazdığı kitapları onlarca dile çevrilip milyonlarca okura ulaşan Peter Wohlleben bu kitabında birbirlerine adlarıyla seslenen kuzgunlardan kendi yaptıklarına kafa yorup pişman olan sıçanlara, tavukları kandıran horozlardan sadık domuzlara, utangaç atlardan yas tutan geyiklere ve yavrularını eğiten keçilere kadar yeryüzünü paylaştığımız türlü çeşit hayvanın hikâyesine yer veriyor.

• “Hayvanların Tarihi” – Oxana Timofeeva

Çalışmalarını çağdaş felsefenin sorunları merkezinde sürdüren akademisyen Oxana Timofeeva, Aristoteles’ten ödünç aldığı adla Hayvanların Tarihi’ni felsefi bir hat üzerinde kuruyor, tabiri caizse, “felsefe tarihini hayvanların tarihi olarak okumayı” öneriyor. Hayvanlar bugün daha ziyade evcilleştirme, kapatma ya da imgeleştirme yoluyla gündelik hayatımıza, dilimize, düşünce dünyamıza dahil olurken bu çalışma “hayvan meselesi”ni Aristoteles’ten Hegel’e, Adorno’dan Deleuze’e uzanan geniş bir felsefe geleneğine ve Bataille, Kafka, Platonov gibi yazarların metinlerine atıfta bulunarak ele alıyor, hayvanla insan arasında aşina olduğumuz tüm ayrımlardan, insanlığa ve hayvanlığa dair tüm keskin tanımlardan azade yeni bir düşünme ve tartışma imkânı sunuyor.

• “İnsan Neden Vegan Olur” – Gary L. Francione & Anna Charlton

Uzun yıllardır vegan yaşayan hukuk profesörleri Gary L. Francione ile Anna Charlton, hayvanlara davranış biçimimiz ile hayvanlara dair duygu ve düşüncelerimizin nasıl ve neden çeliştiğini bu sarsıcı kitapla gözler önüne seriyor. Vegan beslenme söz konusu olduğunda “İyi ama…” diye başlayan otuzdan fazla itirazı ve soru işaretini tek tek tartışan yazarlar, hayvanlar konusundaki ikiyüzlülüğümüze tuttukları aynayla bizi hayatımızın en önemli yüzleşme deneyimlerinden birine davet ediyorlar.

• “Kafesler Boşalsın” – Tom Reagan

“Kafesler Boşalsın”da, insan türünün hayvanlar üzerindeki tahakkümünün örnekleri gözler önüne seriliyor. “İnsanların hayvanlara korkunç şeyler yapmaktan vazgeçmeleri!” gibi basit bir talebi dillendiren hayvan hakları savunucularının, teorilerini ve eylemlerini hangi düşünce ve değerlere dayandırdıkları, mücadelelerini hangi felsefî saiklerden yola çıkarak ördükleri açıklanıyor. Kafesler Boşalsın, türe dayalı ayrımcılığı ortadan kaldırmayı amaçlayan hayvan hakları mücadelesinin felsefi kilometre taşlarından.

• “Tabağındaki Yüz” – Jeffrey Mouassieff Masson

Amerikalı yazar Jeffrey Moussaieff Masson, bu kitabında, yediklerimizin sağlığımızı, ahlâki benliğimizi ve gezegenimizi nasıl etkilediğini gösterirken ağzımıza aldığımız her lokmanın arkasındaki kararların farkına varmamızı sağlayacak sorular soruyor: Hayvanları yemenin toprağımız, sularımız ve hatta küresel ısınma üzerindeki etkileri nelerdir? Çiftçilik yöntemlerinin hayvanlar ve insanları etkileyen sonuçları nelerdir?

• “Türler ve Cinsler” – Can Başkent

Can Başkent: “Anarşizm eğer bir felsefeyse, bu düşünce sistemini kimi gündelik hayat parkurlarına uyarlamak anarşistlerin birincil görevlerinden ve amaçlarından biridir. Bu kitap, benim bu görevi iki farklı politik sahada yerine getirmek için giriştiğim çabaların bir özetidir.”

• “Veganizm” – Valerie Giroux & Renan Larue

Valéry Giroux ve Renan Larue, veganizmi mercek altına alıyorlar. Vegan felsefesinin ne olduğunu, veganizmin tarihini, günümüzde geldiği noktayı araştırıyorlar. Kimi zaman alay konusu olan, çoğu zamansa sanayicileri ve hayvan sömürüsünden kâr elde edenleri kızdıran veganizmi hayvanlara eziyet etmeme çerçevesinin yanı sıra, doğaya, dünyaya, bizzat insanlara olan faydaları açısından da düşünerek bu felsefeyi daha geniş bir bağlama yerleştiriyorlar.

• “Vegan Etik” – Mark Hawthorne

“Vegan Etik: Herkes için Şefkatli Bir Yaşama Kucak Açmak”, anlatmak istediklerini kısa ve öz bir şekilde aktaran, anlaşılması kolay ve bilgilendirici bir çalışma olan Vegan Etik bize şefkatin bölünebilir bir kavram olmadığını, bizim aktivizmimizin de bölünebilir olmaması gerektiğini hatırlatıyor. Mark Hawthorne’un cesaret verici kitabı, okuyucuyu birlikte hareket edip, kendimize ve başkalarına şefkat ve saygı ile yaklaşarak toplumsal adaleti neden ve nasıl elde edebileceğimizi anlama yolunda keşfe çıkarıyor.

• “Vegan Devrimi ve Hayvan Özgürlüğü” – Zülal Kalkandelen

Türkçede kendi alanında hazırlanmış en kapsamlı telif çalışma olma niteliğini taşıyan kitapta, Zülâl Kalkandelen, konuya ilişkin kabul görmüş dar kanâatler üzerine metinler arası bir eleştiri kuruyor. Feminizm, çevrecilik ve Marksizmin hayvan hakları açısından eleştirilerine yer verilen kitap, tüm duyarlı canlılar için yaşam hakkını ve hayvan özgürlüğünü savunan veganizmin insanlığın evrimindeki önemine vurgu yapıyor ve veganizmin gelişimini tarihsel süreçte ele alarak açıklıyor.

• “Vegan Olmak için Bahaneler” – Sherry F. Colb

Sherry Colb, sevgi, mizah ve zarafetle veganların yeme alışkanlıkları ve yaşam şekillerini neyin güdülediğine dair net ve hoş açıklamalar sunuyor. Vegan Olmak İçin Bahaneler, veganlara ve veganlığa karşı en yaygın, kafa karıştırıcı ve genellikle meydan okuyan tepkilerin birçoğunun dikkatli analizleriyle dolu; tutku ile mantık, idealizm ile faydacılığın nadir bir birlikteliği ve ağdalı söz sanatları yerine gerçek diyalog yoluyla hayvanları yemenin etiğine değinmeyi hedefleyen savunucular için devrimci bir rehber.

• “Ilımlı Vegan” – Oben Budak

Oben Budak, Ilımlı Vegan kitabında bazı soruları cesurca sorarken veganizme bambaşka bir bakış açısı kazandırıyor; konuyu sosyal ve ideolojik açıdan değerlendiriyor. Veganlığa geçiş yapanlara, vegan olmayı düşünen ve fakat bir türlü adım atamayanlara ya da kafası karışıklara yol gösteren Budak, bir yandan güldürüyor bir yandan da pratik tavsiyeler veriyor.

• “Vejetaryen Külkedisi” – Nunila Lopez Salamero & Miriam Cameros Sierra

Nunila, yani kitabın hikâyecisi, mealen diyor ki; iflah olmaz bir romantik olup hayatımın önemli bir kısmında bekledim, âşık olacağım adamı. Tıpkı masallardaki gibi; evlenip, mutlu olup ve sürekli keklik yiyerek… İşte, kadınlara fısıldanan mutluluk tablosu: ayağımızı sıkan ayakkabılar… Bedenimizi saran elbiseler… Ve “YETER” perisi ile tanışıyoruz.

• “Ne Adam Ne Hayvan” – Carol J. Adams

Carol J. Adams bu kitabında hayvan haklarını ve çevreciliği savunmakla feminizmin nasıl ve neden iç içe geçmesi gerektiğini çarpıcı bir biçimde ortaya koyuyor. Modern Batı kültüründe ve tüketim alışkanlıklarında, hayvanlara ve kadınlara yönelik sistematik sömürünün ardında yatan kültürel davranışları ustalıkla irdeliyor. Eleştirel hayvan çalışmaları ve veganlık literatüründeki tartışmalardan beslenen yazar, okura eko-feminizmden çevre ahlakına ve teolojik perspektiflere uzanan geniş bir çerçeve çizmekle kalmıyor aynı zamanda onu eyleme çağırıyor.

• “Ağaca Tırmanan İnek” – Gemma Merino

Mötilda! Dünyanın en meraklı ineği! Mötilda yeni şeyler öğrenmeye, hayal kurmaya bayılırdı. Bir gün ormanda dolaşmaya çıktı. Acaba ağaca tırmanmak nasıl bir şeydi?

• “Bu Ne Gürültü Patırtı” – Gökçe Gökçeer & Yusuf Tansu Özel

Gökkuşağı Sokağı sakinleri için sıradan bir gün… Ama o da ne? Bir anda patlamaya başlayan havai fişekler her şeyi değiştiriyor. Hem çocuklar hem de korkuyla kaçışan sokak hayvanları için!

• “Kümesteki Büyük Gizem” – Melanie Joyce

Mutlu Dam Çiftliği’nde tavuklar gizemli bir şekilde ortadan kayboluyor! Zavallı Tilki, Çiftçi Ali’nin tavuklarını çalmakla suçlanınca iş başa düştü. Tilki bu gizemi çözmeli, adını temizlemeliydi. Suçluyu bulmak için geceyi bekleyip kümese süzüldü. Ama kümeste onu büyük bir sürpriz bekliyordu!

• “Reşo ile Bozo” – Elida Zerri

Biriyle dost olabilmeniz için onunla aynı türe ait olmanıza gerek yoktur. Bozo ve Reşo’nun dünyasına girince dostluğun ve de koşulsuz sevginin anlamını öğreneceksiniz. Sevgi, ışık ve farkındalıkla…

• “Ricki ve Henri” – Jane Goodall & Alan Marks

Orta Afrika’daki yağmur ormanında dünyaya gelen bebek şempanze Rickie, mutluydu ve güvenli bir şekilde annesiyle birlikte yaşıyordu… Avcıların geldiği güne kadar.

• “Senin Gibi” – Jean Baptiste Del Amo & Pauline Martin

Jean-Baptiste Del Amo ve Pauline Martin, hayvanlarla olan yakınlığımıza bu kitapta şefkatle ışık tutuyor, ince ve hassas bir anlatımla çocuklara hayvanların bizden çok da farklı olmadığını gösteriyor.

• “Bay Kurt Nasıl Vejetaryen Oldu?” – Claire Freedman & Monika Filipina

Araştırmacı yazar Bay Kurt, ilk kitabı Tavşan Yakalama Rehberi hüsranla sonuçlanınca, vejetaryen olmaya karar verdi ve… “Bir gün, bir sebze çorbası içtim ve bütün hayatım değişti, sevgili kurt okurlarım!”

İNTERNET SİTELERİ

• Animal Save Türkiye – https://animalsaveturkey.org/
• Yaşamdan Yana Derneği – https://yasamdanyana.org/
• Türkiye Vegan Derneği – https://tvd.org.tr/
• V-Label Türkiye – https://www.v-label.com/tr/
• Türkiye Vegan ve Sağlıklı Yaşam Turizmi Derneği – https://tersad.org/index.html 

• Vegan Gazete – https://vegangazete.com/
• Vegan Sözlük – https://vegansozluk.com/
• Kolay Vegan – https://www.kolayvegan.com/
• Vegan Yemekler – https://www.veganyemekler.com/
• Vegan Şef – http://vegansef.com/
• Vegan Bebek – https://www.veganbebek.com/
• Vegan Kitap – https://www.vegankitap.com/
• Tofu Bless You – https://www.tofublessyou.com/ 

YOUTUBE KANALLARI / PODCASTLER

• Aa Vegan Mısın??!! – https://www.youtube.com/@aaveganmisin7886
• Dünyayı Yedik – https://www.youtube.com/@DunyayYedik
• Yeni Nesil Mutfak – https://www.youtube.com/@YeniNesilMutfak
• Buket D. – https://www.youtube.com/@BuketDelibas
• Vegthings – https://www.youtube.com/@vegthings
• Vegan Patates – https://www.youtube.com/@VeganPatates
• Dr. Murat Kınıkoğlu – https://www.youtube.com/@muratkinikoglu 
• Dr. Suat Erus – https://www.youtube.com/@VeganSaglikPro
• Vegan Earth – https://www.youtube.com/@VeganEarth
• Türkiye Vegan Derneği (TVD) – https://www.youtube.com/c/VeganDerne%C4%9FiT%C3%BCrkiyeTVD
• Animal Save Türkiye – https://www.youtube.com/@AnimalSaveTurkiye
• Civciv Kreatif – https://www.youtube.com/@CivcivKreatif 
• James Wildman (İngilizce) – https://www.youtube.com/@JamesWildman
• Gary Yourofsky – https://www.youtube.com/@GaryYourofskyAdaptt

• Civciv Talks – https://open.spotify.com/show/3lt4YhjR5jPlAkHiKwhXzg?si=e6bfdc04003e4177
• Duyar Kası – https://open.spotify.com/show/1Fp05jFf4kzSfSNmRhcEtm
• Kim Bu Veganlar – https://open.spotify.com/show/5SaUbQV50eJ1II3p5NuXqu
• Animal Save Türkiye – https://open.spotify.com/show/63eo4iOCu7huO7W27iNsRU?si=89f5c2dfdea040ad
• Açık Radyo – Türlerin Yaşam Hakkı – https://open.spotify.com/show/5lTWGNJMS5odjYtMi3S5X7

BELGESELLER

• “You Are What You Eat: A Twin Experiment”: Stanford Medicine 2023 yılında, beslenme alışkanlıklarının 22 ikiz üzerindeki etkilerini inceleyen çığır açan bir çalışma yayınladı. Bu belgesel, bu deney sürecini ve araştırmanın yazarlarını bile şaşırtan sonuçlarını anlatıyor.
• “The Smell of Money”: Joaquin Phoenix’in desteklediği ve Kata Mara’nın baş yapımcılığını üstlendiği 2022 yapımı “Paranın Kokusu”, çevresel ırkçılığı gözler önüne seriyor ve hayvan çiftliklerinin, çevrelerindeki topluluklar üzerindeki etkisini gözler önüne seriyor.
• “Poisoned”: 2023 yılında gösterime giren Poisoned: The Dirty Truth About Your Food belgeseli, market raflarına daha yakından bakıyor ve gıda endüstrisinin sistematik hatalarının sadece hayvanlara ve gezegene zarar vermekle kalmayıp, aynı zamanda insanları gıda kaynaklı tehlikeli hastalıklara karşı nasıl risk altına soktuğunu inceliyor.
• “Cowspiracy: The Sustainability Secret”: 2014 yılında yayımlanan ve Kip Anderson tarafından yönetilen ve yapımcılığını Keegan Kuhn’un üstlendiği belgesel, ormansızlaşmadan sera gazı kirliliğine ve okyanuslardaki ölü bölgelere kadar hayvancılığın çevre üzerindeki gerçek etkisini inceliyor. Araştırmacılar, yazarlar, konuşmacılar, aktivistler ve hayvan hakları savunucuları; izleyicileri çirkin gerçeğe doğru derin bir dalışa çıkarırken, belgesel aynı zamanda endüstrinin inkârı üzerindeki perdeyi de kaldırıyor: toplum olarak tükettiğimiz et, doğal dünyayı tahrip ediyor.
• “Seaspiracy”: Anderson’ın yapımcılığını üstlendiği ve Ali Tabrizi’nin yönettiği 2021 yapımı belgesel, balıkçılık endüstrisinin durumuna derin ve sarsıcı bir bakış atıyor. Sadece plastik kirliliği (önemli bir kısmı ağlar ve misinalar gibi şeylerden kaynaklanıyor) gibi çevresel sorunları değil, aynı zamanda endüstriyel balıkçılığın insani maliyetini de inceliyor. Ancak bu sorunlara yönelik çözümleri de araştırıyor.
• “Milked”: 2021’de gösterime giren ve Amy Taylor’ın yönettiği Milked, aktivist Chris Huriwai’yi Yeni Zelanda’yı baştan başa gezerken takip eden uzun metrajlı bir belgesel. Yolculuğu sırasında, ülkenin milyarlarca dolarlık süt endüstrisini ve bunun insanlar ve gezegen üzerindeki etkisinin boyutlarını gözler önüne seriyor. Belgeselde Jane Goodall ve Suzy Amis Cameron gibi çevreciler de rol alıyor.
• “Eating Our Way to Extinction”: Otto ve Ludo Brockway’in yönettiği ve aktör Kate Winslet’in seslendirdiği 2021 yapımı belgesel, tam da adından anlaşılacağı gibi. Hayranlık uyandıran bir sinematografinin eşlik ettiği yapım, gıda sisteminde yakında hiçbir değişiklik olmazsa bize ve gezegene neler olacağına dair göz açıcı bir uyarı olmayı amaçlıyor. Önde gelen çevre uzmanları, bilim insanları ve önemli figürlerin yanı sıra yerli halktan güçlü görüntüler ve ilk elden anlatımlar yer alıyor.
• “The Game Changers”: Baş yapımcıları arasında James Cameron, Arnold Schwarzenegger, Jackie Chan ve Lewis Hamilton’ın da bulunduğu yıldızlarla dolu The Game Changers, etin optimal atletik performansın gerekli bir parçası olduğu efsanesini ifşa etmeye odaklanıyor. Birçok kişi hayvansal protein almanın sportif başarının önemli bir parçası olduğunu düşünürken, Louie Psihoyos tarafından yönetilen belgesel bunun tam tersinin doğru olduğunu göstermeyi amaçlıyor. Belgesel, Patrik Baboumian (rekortmen bir güçlü adam), Kendrick Farris (rekortmen bir halterci) ve Dotsie Bausch (ABD bisiklet şampiyonu) gibi dünyaca ünlü vegan sporcuları öne çıkarıyor.
• “Dominion”: Chris Delforce’un yönettiği 2018 yapımı uzun metrajlı yapım, pek çok açıdan Earthlings’ten ilham alıyor. Birincisi, Phoenix’in yanı sıra Sadie Sink, Rooney Mara ve Sia gibi büyük isimler de rol alıyor. Ama aynı zamanda gizli kamera kullanımı gibi teknikleri de taklit ediyor. Bu tekniği, hayvancılığın “iç yüzünü” ortaya çıkarmayı amaçlayan üzücü drone görüntülerini de ekleyerek genişletiyor.
• “73 Cows”: BAFTA ödüllü “73 İnek” bu listedeki pek çok belgeselden farklı çünkü bir hayvan çiftliği ifşası değil ve bir aktivist ya da çevreciyi takip etmiyor. Bunun yerine, bu dokunaklı kısa yapım, eski bir sığır yetiştiricisi olan Jay Wilde’a ve onu sığır sürüsünü bırakıp vegan çiftçilikte kariyer yapmaya yönelten kişisel yolculuğuna odaklanarak yüreklere dokunuyor.
• “What the Health”: Kuhn ve Anderson’ın bir başka hit ürünü olan 2017 yapımı What the Health, et ve süt ürünleri tüketiminin bir başka tehlikeli yönünü, yani sağlığımız üzerindeki etkisini inceliyor. Milton Mills, MD; Garth P. Davis, MD, FACS, FASMBS; ve Neal Barnard, MD, FACC gibi tıp uzmanlarının katkılarıyla belgesel, diyet ve hastalık arasındaki bağlantıyı araştırıyor ve Amerika’daki en büyük sağlık kuruluşlarından bazılarının halkı eğitmek için neden daha fazlasını yapmadığının gerçek nedenini araştırıyor.
• “The End of Meat”: Eğer biraz umut arıyorsanız, Alman yönetmen Marc Pierschel’in Etin Sonu yapımına bir göz atın. 2017 yılında yayınlanan belgesel, hem vegan gıda hem de hayvan hakları alanındaki yenilikçiler ve liderlerle röportajlar içeriyor ve zulümsüz bir geleceğin neye benzeyebileceğine bir göz atıyor.
• “Eating Animals”: Vegan ve hayvan hakları savunucusu olan aktör Natalie Portman tarafından seslendirilen yapım, Jonathan Safran Foer tarafından yazılan aynı adlı çok satan kitaba dayanıyor. Romanda olduğu gibi, yapımcılığını Portman ve Foer ile birlikte Christopher Dillon Quinn’in üstlendiği belgesel, hayvancılığın dehşetini gözler önüne sermeyi amaçlıyor. İnsanları bilişsel uyumsuzluğun ötesine bakmaya ve çatallarının ucunda gerçekten neler olup bittiğini görmeye teşvik ediyor.
• “Blackfish”: 2013 yılında gösterime giren ve Gabriela Cowperthwaite’in yönettiği yapım, hayatının büyük bölümünü SeaWorld deniz parklarında geçirmeden önce İzlanda açıklarında yakalanan bir orka olan Tilikum’un hayatını anlatıyor. Ayrıca deniz memelilerini esaret altında tutmanın etik sorunlarını ve tehlikelerini inceliyor.
• “Forks Over Knives”: Yönetmenliğini Lee Fulkerson’ın yaptığı 2011 yapımı bu belgesel de insanları bitkisel beslenmenin iyileştirici gücü konusunda eğitmeyi amaçlıyor. Bu uzun metrajlı belgesel, bitkisel beslenmeyi benimsemenin yaşamınızı neden uzatabileceğini ve zayıflatıcı kronik hastalık tehdidini azaltabileceğini açıklıyor.
• “Vegucated”: Marisa Miller Wolfson’ın yönettiği 2011 yapımı bu belgesel, üç hepçilin, Wolfson’ın da yardımıyla altı hafta boyunca vegan beslenmeyi deneme yolculuklarına büyüleyici bir bakış sunuyor. Yapım; bilişsel uyumsuzluk, hayvan hakları gibi konuları ele alıyor ve hatta katılımcıların ABD’deki hayvan çiftlikleri ve mezbahaların acımasız gerçekliğini ortaya çıkarırken et endüstrisinin pelerininin arkasına baktıklarını görüyor.
• “The Cove”: Louie Psihoyos’un yönettiği 2009 yapımı The Cove, Japonya’nın Taiji kentinde yunusların acımasızca yakalanıp katledilmesini konu alıyor. 2010’da En İyi Belgesel dalında Oscar kazanan uzun metrajlı belgeselin başrolünde, 1996 yapımı Flipper’da çalışmış olan ve yunus eğitmenliğinden aktivistliğe geçen Ric O’ Barry yer alıyor.
• “Earthlings”: Phoenix’in seslendirdiği ve Shaun Monson’ın yönettiği 2005 yapımı Earthlings, bugün hâlâ güncelliğini koruyor. Gizli kamera görüntülerine dayanan belgesel, hayvancılık, evcil hayvan ticareti ve hayvan deneyleri gibi konuları hedef alıyor ve dünyanın en büyük endüstrilerinden bazılarının temelde nasıl ve neden hayvan zulmüne dayandığını ortaya koymaya çalışıyor.
• “Sharkwater”: 31 uluslararası ödülün sahibi olan ve Rob Stewart tarafından anlatılan bu yapım, okyanuslarımızın köpekbalığı dolu sularına derin bir dalış yapıyor. Belgesel, köpekbalıklarının yaşamlarını ilk elden keşfederken, köpekbalığı yüzgeci endüstrisini ve köpekbalığı nüfusunun acımasızca sömürülmesini ve azaltılmasını da gözler önüne seriyor.
• “The Ghosts In Our Machine”: Dünya çapında endüstrinin tüm sektörlerindeki hayvanların yaşamlarına ışık tutan bir foto muhabirliği yolculuğu. Bu şefkatli vegan belgesel, JoAnn McArthur’un bir yıl boyunca dünyanın her yerindeki çeşitli hayvanların perde arkası hikayelerini yakalamasını takip ediyor. Yemek, moda, araştırma ve eğlence sektörlerinde, modern dünyamızın makinesine sıkışmış bir hayvanın neler yaşadığını deneyimleyeceksiniz.
• “Food, Inc.”: Gıda endüstrisinin gizli kalmış gerçeklerini ve sağlığımız, çevre ve hayvan refahı üzerindeki etkilerini 2008 yapımı bu belgeselde keşfedebilirsiniz.
• “The True Cost”: Tam anlamıyla vegan olmasa da bu belgesel, moda endüstrisinin çevre üzerindeki etkisini araştırıyor ve sürdürülebilir, zulüm içermeyen moda seçimlerinin önemini vurguluyor.
• “Rotten”: Bal sahtekârlığı, avokado ticareti ve küçük ölçekli çiftçilerin karşılaştığı zorluklar gibi konuları inceleyerek küresel gıda endüstrisinin derinliklerine inen bir belgesel dizi.
• “Breaking Boundaries”: David Attenborough ve bilim insanı Johan Rockström, Dünya’nın biyolojik çeşitliliğini ve doğa, iklim değişikliği ve insanlığın geleceği ile ilgili konuları inceliyor.
• “Meat the Truth”: Hayvancılık ile küresel iklim değişikliği arasındaki olası ilişkiyi inceleyen 2007 yılı yapımı belgesel.
• “The Failed Experiment”: PETA ve baş yapımcı Bill Maher’in bu çığır açan 2024 yapımı belgesel dizisi, büyük ölçüde hayvan dostlarımız üzerinde yapılan acımasız ve yararsız deneylere dayanan mevcut tıbbi araştırma yöntemlerinin başarısızlığını yürek burkan bir şekilde gözler önüne seriyor. Altı kısa ama unutulmaz bölümden oluşan “Başarısız Deney”, mevcut sistemlerde neyin işe yaramadığını sorgulayarak ve tıbbi araştırma dünyasını modernleştirmek için çok ihtiyaç duyulan çözümleri sunarak statükoyu mercek altına alıyor.
• “The Invisible Vegan”: “Görünmez Vegan”, Afro-Amerikan toplumundaki beslenme alışkanlıkları ve vegan olmanın siyah Amerikalıları yaygın olarak etkileyen bazı sağlık sorunlarını hafifletmeye nasıl yardımcı olabileceği hakkında bir belgesel. Yapım, yardımcı yönetmen Jasmine Leyva’nın vegan olma yolculuğunu, diğer vegan aktivistlerin ve ünlülerin kişisel deneyimleriyle birlikte anlatıyor.
• “My Octopus Teacher”: En İyi Belgesel dalında 2021 Oscar adayı olan bu yapım, film yapımcısı Craig Foster ile bir ahtapot arasındaki beklenmedik dostluğu konu alıyor.
• “The Animal People”: Joaquin Phoenix, dünyanın en büyük hayvan deney laboratuvarlarından birini ifşa ettikleri için FBI tarafından hedef alınan altı hayvan hakları aktivistinin hikayesini anlatan The Animal People’ın baş yapımcılığını üstleniyor.
• “Maa Ka Doodh”: Bir doktor, belgeselci olmak için işini bırakıyor ve ülkenin yoğun süt ürünleri tüketimi ile sığır eti ihracatı arasında gerçekten bir bağlantı olup olmadığını öğrenmek için Hindistan’da bir araştırma yolculuğuna çıkıyor.
• “Save Ralph”: Spencer Susser tarafından yazılan ve yönetilen bir stop-motion animasyon mockumentary kısa filmi. Yapımda Taika Waititi, Ricky Gervais, Zac Efron, Olivia Munn, Pom Klementieff, Tricia Helfer ve Rodrigo Santoro rol alıyor.
• “Surgery and the SynDaver Canine”: InterNICHE tarafından hazırlanan ve Humanimal Trust tarafından kısmen finanse edilen bu belgeselin dünya prömiyeri 1 Mart 2024 Cuma günü yapıldı. Bu çığır açan belgesel, bir öğrencinin nitelikli bir veteriner hekim olarak yetiştirilmesini inceliyor. [Türkçesi: https://vimeo.com/897030321]

FİLMLER

(Bu filmler, baştan sona veganlık anlatmamaktadır; kurgusal senaryoları içinde hayvan haklarına/etiğine değinmektedir.)

• “Okja”: Jake Gyllenhaal, dünyanın ilk vejetaryen aksiyon filmi olarak adlandırılan “Okja”da dengesiz bir hayvanat bahçesi bekçisini canlandırıyor.
• “Chicken Run”: Amerikalı bir horoz, İngiliz tavuk çiftliğindeki bir tavuğa aşık olur. Kaçmak isterler. Ancak çiftliğin sinsi sahibi onları kontrol etmek ve tavuklu turtaya dönüştürmek ister.
• “Chicken Run: Dawn of the Nugget”: Çiftlikten kaçan Ginger ve Rocky, hayatlarına yeni bir maceraperestin katılmasını memnuniyetle karşılar. Anakaraya döndüklerinde, tavuk türünün tamamı, yeni ve korkunç bir tehditle karşı karşıyadır.
• “Delicatessen”: Amélie’nin yazar/yönetmenlerinden birinin imzasını taşıyan Fransız filmi. Kıyamet sonrası sürrealist kara komedi, tuhaf kiracıları için ara sıra yemekler hazırlayan bir apartman sahibini konu alıyor.
• “Gorillas in the Mist: The Story of Dian Fossey”: Sigourney Weaver’ın oynadığı 1988 yapımı biyografik film. Kaybolmakta olan dağ gorillerini incelemek için Afrika’ya gelen ve daha sonra onları korumak için mücadele eden bilim insanı Dian Fossey’in hikayesi. 
• “Ravenous”: Yüzbaşı John Boyd ve alayı, 19. yüzyılda uzak bir askeri karakolda, sadist bir yamyam tarafından pusuya düşürüldüklerinde karanlık bir hal alan bir kurtarma görevine çıkarlar. (Yamyamlık, et yemekten bahsetmenin bir yolu olarak, yani metafor olarak kullanılmış ve yönetmenler tarafından da bu onaylanmıştır.)
• “Year of the Dog”: Bir sekreterin hayatı, köpeği öldükten sonra beklenmedik şekillerde değişir.
• “Free Birds”: İki hindi, bir zaman makinesi keşfeder ve onu kullanarak ilk Şükran Günü’ne gidip hindileri sonsuza dek menüden çıkarmaya karar verir.
• “LD 50 Lethal Dose”: Yedi genç hayvan hakları aktivistinden oluşan bir grup, tehlikeli deneyler yapan bir laboratuvara girdiklerinde umduklarından fazlasını bulurlar.
• “Orca” (1977): Bir avcı, eşinin ölümünün intikamını almak isteyen bir katil balinayla karşı karşıya gelir.

Animal Save Türkiye – Vegan Olma Rehberi: https://animalsaveturkey.org/vegan-olma-rehberi/